رادیولوژی چیست ؟
رادیولوژی ، علم روش های مختلف تصویربرداری از بدن انسان است که در علم پزشکی به خدمت گرفته می شود تا تشخیص بیماری ها ، سریع تر و با دقت بالاتری انجام گیرد . رادیوگرافی یا پرتوشناسی و گاهی تصویر برداری تشخیصی نام دسته ای از تخصص پزشکی است که با کمک تابش اشعه به بدن، تصویری از آن نقطه بدست میدهد که برای تشخیص بیماری ها بسیار کار آمد می باشد .
امروزه اشعه‌ی ایکس و رادیولوژی در جاهای زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرد ، از مطب‌های پزشکان و دندان پزشکان گرفته تا گیت‌های بازرسی فرودگاه‌ها ، گرچه اسکن‌های پزشکی به پزشکان و بیماران سراسر جهان کمک می‌کنند تا بیماری‌ها را تحت نظارت داشته باشند ، اما بی عیب هم نیستند و آن عیب چیزی نیست جز تاثیرات منفی اشعه ، دستگاه رادیولوژی نوعی اشعه ساطع می‌کند که اگر شدت و دفعات قرار گیری در معرض آن زیاد باشد برای انسان مضر است.
رادیولوژی از دو كلمه رادیو Radio به معنی موج تابش یا اشعه و لوژی یا لوگوس Logus یعنی بیان تشكیل شده است یعنی مطالبی كه از زبان اشعه بیان می‌شود كه عبارت از تصویری می‌باشد كه با اشعه ایكس تهیه می‌گردد . اشعه ایكس تا زمان كشف آن توسط دكتر ویلیام كنراد رونتگن در سال 1895 اشعه‌ای مجهول بود در حالیكه امروز یک شاگرد دبیرستانی هم می‌داند كه اشعه ایكس جزو اشعه‌های كاتدیك بوده و خواص آن كاملا برای انسان شناخته شده است .
اشعه ایكس از تمام مواد از گاز ، مایع و جامدات عبور كرده و البته هر چه جامدات دارای عدد اتمی بالائی باشند كمتر اشعه را عبور می‌دهند مثلا سرب پرده حاجب خوبی است كه می‌تواند جلو عبور اشعه را بگیرد لذا در اطاق‌های اشعه به منظور حفاظت لای دیوارها از ورقه‌های سرب نازک استفاده می‌شود .
رادیولوژی
دستگاه‌هایی كه در رادیولوژی مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از :
رادیولوژی ساده معمولی برای تهیه تصویر ریه و استخوان و… ، رادیولوژی دیژیتال كه عمدتا برای آنژیوگرافی استفاده می‌شود و دستگاه سی تی‌اسكن برای تهیه تصاویر دیژیتال مقطعی كه بدن را از نظر تصویری عین كالباس به ورقه‌هائی تقسیم می‌نماید .
عبور اشعه ایكس از بدن ایجاد درد و خونریزی نمی‌كند ولی بدون ضرر هم نیست اما در حد استانداردهای پزشكی و رادیوگرافی و با مراقبت متخصص رادیولوژی و تكنسین‌ها ، بدون ضرر یا كم ضرر هستند اما در مقادیر زیاد می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر روی بدن شود.
هدف از تجویز تست های رادیولوژی عبارت است از :
- تشخیص علت بروز برخی علائم
- بررسی واکنش بدن به روند درمان
- بررسی بیماری های مختلف مانند سرطان سینه ، سرطان معده و یا بیماری های قلبی
رایج ترین ماشین هایی که در رادیولوژی به کار می روند ، عبارتند از :
ماشین اشعه ایکس : استفاده از اشعه ایکس ، نوعی تابش الکترومغناطیسی برای ساخت تصاویر داخل بدن بدون ایجاد شکاف است
سی تی اسکن : از تجهیزات اشعه ایکس برای ایجاد توالی از تصاویر مقطعی از بدن استفاده می شود . اغلب زمانی که پزشک از تصاویر بسیار مفصلی نیاز دارد تا منبع مشکل را شناسایی کند ، به خصوص در بافت نرم از این نوع استفاده می کنند .
دستگاه ام آر آی : از میدان مغناطیسی به جای تابشی برای تولید تصاویر داخل بدن استفاده می کند . برای بخش هایی از بدن استفاده می شود که سی تی اسکن تنها نمی توانند تصاویر واضحی از قبیل استخوان تولید کنند.
برخی از تست های تشخیصی ممکن است نیاز به ترکیبات شیمیایی و یا مواد شیمیایی برای تزریق به یک نمای شفاف از رگ های خونی شما داشته باشند . تست های دیگر ممکن است به بی هوشی و بی حسی موضعی داشته باشند تا دکتر به روشنی این مشکل را مشخص کند.
کاربردهای رادیولوژی :
– عکس از ریه که در واقع شناسنامه سلامت فرد است .
– عکس های رنگی با کنتراست از مری ، معده ، کلیه و…
– بررسی های ساده و سریع از شکم ، مری ، معده ، روده ، کلیه ها ، لوزه سوم ،سنگ های کلیه و…
– تشخیص شکستگی ها که از بهترین روش های تشخیصی است .
– عکس های رنگی با کنتراست
رادیولوژی در دندانپزشکی
اشعه ایکس دندانپزشکی یا همان رادیوگرافی تصاویری هستند که از دندان‌ها ، استخوان‌ها و بافت‌های نرم اطراف آن گرفته می‌شوند تا مشکلات مربوط به دهان، دندان و فک‌ها تشخیص و به درستی درمان شوند .
از طریق تصاویری که با اشعه ایکس گرفته می‌شوند مانند عکس OPG ، رادیوگرافی ، می‌توان مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان ، ساختارهای دندانی پنهان (مانند دندان عقل) و تحلیل استخوان دندان را مشاهده کرد که در طول معاینه بصری قابل رویت نیستند . رادیوگرافی ممکن است برای پیگیری بعد از درمان دندانپزشکی نیز استفاده شود.
میزان قرار گیری در معرض اشعه را می‌توان کاهش داد ؟
بدون شک رادیوگرافی مضراتی برای بدن دارد ، اما کارهایی زیادی می‌توانید انجام دهید تا میزان این اشعه‌ها را کم کنید .
اول این‌که باید بدانید دانشمندان راه‌هایی را ابداع کرده‌اند که تا قرارگیری در معرض اشعه‌ی ایکس را به حداقل برسانند که بیشتر شامل توصیه‌ها ، اندازه‌گیری دوز ورودی پوست ( میزان اشعه‌هایی که توسط پوست جذب می‌شوند ) ، حصول اطمینان از درست کار کردن دستگاه رادیولوژی و آموزش دادن افرادی که با دستگاه‌های رادیوگرافی کار می‌کنند می‌شود .
برای این‌که مطمئن شوید بی‌دلیل در معرض اشعه ایکس قرار نمی‌گیرید ، ببینید تکنسین‌ها و پزشکانی که با دستگاه رادیولوژی کار می‌کنند چه آموزش‌هایی دیده‌اند و مدرک تحصیلی‌شان چیست . بهتر است به تکنسین‌هایی مراجعه کنید که تحصیلات بالاتر و تجربه‌ی بیشتری دارند ، به عنوان مثال برای اسکن‌های پیچیده‌تر به کلینیک‌هایی بروید که رادیولوژیست های آن مدرک تخصصی داشته باشند . بدون هیچ تعارف از پزشک خود بپرسید چرا عکسبرداری رادیولوژی لازم است یا لازم نیست.
کاهش اشعه‌ها
از کارکنان بخش رادیولوژی بپرسید لازم است برای عکسبرداری رادیولوژی یک پوشش محافظ مثلا پیش بند سربی به تن کنید . هم‌چنین برای رادیولوژی دندان ها از دندانپزشک بپرسید آیا رادیولوژی فوری مثلا در دسته‌های E و F انجام میدهد یا خیر. این نوع عکسبرداری مدت زمان قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی ایکس را کاهش میدهد .