با توجه به وجود ویژگی های خاص در تصویربرداری پانورامیک که مفهومی از رادیولوژی دهان فک و صورت را نیز می تواند بیان کند، ارتباطات آناتومیک غیر معمول بسیاری در این تکنیک به چشم می خورد که در انواع دیگر رادیوگرافی ها دیده نمی شود. برای تفصیر بهتر تصاویر رادیوگرافی پانورامیک مفاهیم هفتگانه وجود دارد که در این مطلب به دو مورد از آن می پردازیم:

1- تصاویر ساختمان های آناتومیک به صورت مسطح و کشیده مشاهده می گردند:

در این رادیوگرافی پانورامیک، فکین و ساختمان های کمپلکس فکی – صورتی و ستون مهره ها طوری تصویر می شوند که به نظر می رسد در جهت عمودی و از پلان میدساژیتال به دو نیمه تقسیم شده و هر نیمه به طرف خارج باز شده است. بدین ترتیب، تصویر بینی در وسط و سمت راست و چپ فکین در دو طرف فیلم و ستون مهره ها در بالای راموس هر طرف تصویر می گردند، به شکل زیر توجه کنید.

در شکل فوق (A) شاخک های بینی (فلش ها) به صورت مناسبی در داخل حفره ی بینی تصویر شده اند. و در قسمت (B) شاخک های بینی (فلش ها) در طول سینوس ماگزیلا به صورت کشیده تصویر شده اند، که این حالت به دلیل قرارگیری نادرست بیمار در دستگاه می باشد. یکی از اثرات نامطلوب تکنیک رادیوگرافی پانورامیک، آن است که بعضی از ساختمان های آناتومیک به صورت مسطح و کشیده تصویر می گردند. این حالت زمانی اتفاق می افتد که بیمار به طور صحیح در دستگاه قرار نگرفته باشد، به عنوان مثال هنگامی که چانه ی بیمار پایین تر از حد معمول تنظیم شود، استخوان هیوئید به طرف خارج کشیده شده و بر روی مندیبل تصویر می شود. همچنین زمانی که بیمار عقب تر از محل معمول خود قرار گیرد، شاخک های تحتانی و مئاتوس های مربوطه به طرف خارج کشیده شده و تصویر آن ها بر روی سینوس های ماگزیلا مشاهده می گردد. مشاهده ی این قبیل تصاویر، موجب عدم تشخیص و تفسیر صحیح رادیوگرافی می شود.

2- ساختمان های خط وسط به صورت منفرد یا دوتایی تصویر می گردند:

به طور کلی تصاویر حقیقی به دو نوع منفرد (single) و دوتایی (double) تقسیم بندی می شوند. همان طور که در شکل زیر نشان داده شده است نحوه ی تشکیل تصویر حقیقی (real image) بدین صورت می باشد که هنگامی که یک ساختمان آناتومیک، مابین مرکز چرخش پرتو و فیلم قرار گیرد (یعنی جسم در جلوی مرکز چرخش قرار گرفته باشد) یک تصویر حقیقی و منفرد از آن تشکیل می شود.

در شکل زیر نواحی آناتومیک که تصاویر حقیقی ایجاد می کنند نشان داده شده اند. ساختمان های آناتومیک واقع در ناحیه ی مرکزی دهان فک و صورت، درون یک ناحیه ی الماسی شکل قرار گرفته و اشعه، دو بار به آن ها تابیده می شود که در نتیجه تصاویر دوتایی از ساختمان های مذکور تشکیل خواهند شد. همچنین شکل زیر بیانگر این است که در دستگاه هایی که طرح حرکتی پیوسته دارند، نواحی آناتومیکی که تصاویر حقیقی ایجاد می کنند به صورت خطوط عمودی هاشور خورده نشان داده شده اند. در ناحیه ی الماسی شکل مرکزی (ناحیه ی سایه خورده) تصاویر دوتایی تشکیل می شوند.

تصاویر دوتایی، دارای پنج خصوصیت زیر می باشند:

1- یکی از تصاویر، تصویر آیینه ای دیگری است.

2- هر دو تصویر، حقیقی هستند.

3- هر تصویر، هم اندازه ی تصویر دیگری است.

4- هر دو تصویر در یک ناحیه و در طرف مخالف یکدیگر تشکیل می شوند.

5- تشکیل تصاویر دوتایی، فقط در مورد اجسامی رخ می دهد که در ناحیه ی خط وسط سر و صورت بیمار واقع شده و تا خلفی ترین قسمت رادیوگرافی ادامه می یابد. تصویر حقیقی دوتایی، یک جفت تصویر حقیقی از جسمی است که در ناحیه ی مذکور واقع شده است.

شکل زیر چگونگی تصویر حقیقی دوتایی A و B را نشان می دهد. در ابتدا نقطه ی A و سپس نقطه ی B تحت تابش پرتو قرار گرفته و تصویر اول تشکیل می شود. سپس در هنگام تصویربرداری از طرف مخالف، نقطه ی B قبل از نقطه ی A تحت تابش پرتو قرار می گیرد. بدین ترتیب، تصاویر حقیقی دوتایی نسبت به یکدیگر به طور معکوس قرار می گیرند و تصویر آیینه ای یکدیگر می باشند.

بعضی از ساختمان های آناتومیک که تصاویر حقیقی دوتایی تشکیل می دهند عبارتند از: کام سخت و نرم، توروس پالاتال، تنه ی استخوان هیوئید، اپی گلوت و ستون مهره های گردنی، شکل زیر بیانگر این موضوع است. 

این ساختمان ها در ناحیه ی الماسی شکل قرار گرفته اند. هنگامی که بیمار به طور نادرست در دستگاه قرار گیرد، شاخک های بینی، تنه ی استخوان هیوئید و ستون مهره ها به این ناحیه ی الماسی شکل وارد شده و تصاویر حقیقی دوتایی نامطلوب ایجاد می کنند. بنابراین مشاهده ی این گونه تصاویر می تواند به تشخیص قرارگیری نادرست بیمار در دستگاه کمک کند. در شکل فوق تصویر حقیقی دوتایی می باشد که (A) کام سخت و (B) استخوان هیوئید. این ساختمان های آناتومیک در ناحیه ی الماسی شکل قرار دارند.

مطالب مرتبط:

جزئیات خصوصیات تصویر رادیوگرافی پانورامیک