همان طور که در دو مطالب قبل در مورد رادیولوژی دهان فک و صورت و رادیوگرافی پانورامیک توضیحاتی داده شده است، در این مطلب که مرتبط با دو مطلب قبل می باشد، در مورد مفاهیم آناتومی طبیعی در رادیوگرافی پانورامیک در مورد دو عنوان دیگر آن توضیحاتی بیان می کنیم:

رادیولوسنسی ها و رادیولوپسیتی ها به طور نسبی دیده می شوند:

تشخیص ماهیت سایه های موجود در تصویر پانورامیک بسیار مهم است. بعضی از این سایه ها مربوط به اجزای دستگاه و بعضی دیگر مربوط به ساختمان های آناتومیک بدن بیمار می باشند. ضمناً، آن دسته از سایه هایی که مربوط به قسمت های پلاستیکی دستگاه می باشند، دانسیته ی مشابه بافت نرم داشته و معمولاً به دلیل شکل هندسی خود به آسانی تشخیص داده می شوند.

سه قسمت اصلی در رادیوگرافی بیمار قابل تشخیص می باشند: بافت سخت (دندان ها و استخوان)، بافت نرم (غضروف و مایع) و هوا. هر یک از این بافت ها و یا هر یک از اجزای دستگاه، تصاویر حقیقی منفرد با دوتایی و یا تصاویر شبح ایجاد می کنند. بنابراین نواحی مختلفی با تغییرات دانسیته ی نسبی مشاهده می گردند.

برای تشخیص تغییرات دانسیته های مختلف از یکدیگر باید موارد زیر را به خاطر داشته باشیم، به شکل زیر توجه کنید.

1- فضاهای هوایی بر روی بافت های سخت تصویر شده و آن ها را می پوشانند.

2- بافت های نرم بر روی فضاهای هوایی تصویر شده و آن ها را می پوشانند.

3- بافت های سخت، بر روی بافت های نرم تصویر شده و آن ها را می پوشانند.

4- تصاویر شبح بر روی هر جزئی در تصویر قرار گرفته و آن ها را می پوشانند.

در شکل زیر فضاهای هوایی در دو قسمت مختلف به صورت: 1- سوراخ های بینی، 2- فضای هوایی گلوسوپالاتین، 3- کام نرم، 4- فضای هوایی نازوفارنژیال، 5- فضای هوایی اروفارنژیال، 6- سینوس ماگزیلا، 7- مه آتوس تحتانی، 8- مه آتوس مشترک، 9- مه آتوس میانی می باشند.

ضایعات پاتولوژیک ممکن است هر یک از بافت های سخت، نرم و یا مایع را درگیر کرده و بر روی آن ها تأثیر بگذارند. فرضاً اگر یک ضایعه ی بافت نرم درون یک بافت مینرالیزه وجود داشته باشد، رادیولوسنت تر به نظر می رسد. بنابراین هنگامی که یک ضایعه ی بافت نرم درون فضاهای هوایی مانند نازوفارنکس یا سینوس ماگزیلا قرار گیرد، به صورت یک اوپسیتی بر روی این فضاهای هوایی سوپرایمپوز شده و دیده می شود.

در شکل زیر تغییرات دانسیته ی بافت های مختلف در دو قسمت A و B در بخش های مختلف شامل: 1- فضاهای هوایی بر روی بافت های سخت (راموس) تصویر شده و آن ها را می پوشانند. 2- بافت های نرم (کام نرم) بر روی فضاهای هوایی تصویر شده و آن ها را می پوشانند. 3- بافت های سخت (دندان ها) بر روی بافت های نرم (کام نرم) تصویر شده و آن ها را می پوشانند. 4- تصاویر شبح (علائم R و L، ستون مهره ها و کام سخت می باشد) بر روی ناحیه ای در تصویر (استخوان هیوئید، مندیبل و سینوس ماگزیلا) قرار گرفته و آن ها را می پوشانند و 6- اجزای خارجی دستگاه مانند راهنماهای طرفی (side guides)، تغییرات دانسیته ی نسبی در تصویر به وجود می آورند.

حال اگر خطاهای تکنیکی رخ دهند، رادیولوسنسی ها و رادیواوپسیتی های نسبی بیشتری در تصویر ظاهر می گردند. با داشتن شناخت نسبت به این گونه خطاها می توان یک کلیشه ی رادیوگرافی پانورامیک را به طرز صحیحی تفسیر نمود.

رادیوگرافی های پانورامیک منحصر به فرد هستند:

دامنه و پتانسیل تفسیری در رادیوگرافی های پانورامیک بیش از رادیوگرافی های داخل دهانی full mouth می باشد. با کمک این تکنیک، ارتباط دندان ها با هم و با دیگر ساختمان ها مشخص شده که در ارائه ی یک طرح درمان مناسب، مفید خواهد بود. از جمله ی این طرح های درمانی می توان به موازی بودن تاج دندان ها در هنگام استفاده از روکش های دندانی، مسیر نشستن پروتزهای پارسیل، خارج کردن دندان های نهفته از راه جراحی و درمان های ارتودونتیک دندان ها اشاره نمود.

به دلیل آن که هر فیلم داخل دهانی به طور تکی و منفرد گرفته می شود، نمی توان با استفاده از یکسری رادیوگرافی کامل داخل دهانی (full mouth) به مقاصد تشخیصی فوق الذکر دست یافت. ضمناً سایر نواحی آناتومیک مانند راموس، زائده استیلوئید، مفصل گیجگاهی – فکی، قسمت های فوقانی سینوس و بافت های تحتانی فکین که می توانند منشأ بروز ضایعات پاتولوژیک باشند، در رادیوگرافی داخل دهانی قابل مشاهده نخواهد بود. لازم به ذکر است که در مورد بیماران مبتلا به تریسموس و یا تروما که قادر به باز کردن دهان خود نیستند، استفاده از تکنیک رادیوگرافی پانورامیک بهترین روش تصویربرداری می باشد.

در نهایت می توان گفت که تکنیک پانورامیک از این جهت منحصر به فرد است که ساختمان های آناتومیک مختلف بر روی یک فیلم منفرد تصویر شده و در صورت وجود موارد پاتولوژیک در هر یک از ساختمان ها مذکور می توان با استفاده از سایر روش ها تک تک ساختمان های آناتومیک تصویربرداری نمود.  

مطالب مرتبط:

مفاهیم آناتومی طبیعی در رادیوگرافی پانورامیک (قسمت دوم)