غشا مخاطی دهان شامل یک لایه بازال است که از سلول های Vegetative and differentiating intermitotic حساس به اشعه تشکیل شده است.

در اواخر هفته دوم درمان که تعدادی از این سلول ها از بین رفته اند، غشاهای مخاطی تظاهراتی همچون قرمزی و التهاب را نشان می دهند (موکوزیت). با ادامه درمان، غشا مخاطی تحت تابش شروع به از بین رفتن می کند، به این صورت که یک غشای کاذب زرد یا سفیدرنگ (لایه اپی تلیالی متفلس شونده) تشکیل می شود. در انتهای درمان معمولا موکوزیت بسیار شدید شده، ناراحتی بیمار حداکثر بوده و بلع غذا دشوار است. بهداشت دهانی خوب، عفونت را به حداقل می رساند. ممکن است در زمان صرف وعده های غذایی به بی حس کننده های موضعی نیاز باشد. عفونت قارچی ثانویه یا کاندیدا آلبیکانس مشکل شایعی است و ممکن است نیاز به درمان داشته باشد.

بعد از اینکه تابش به اتمام رسیده مخاط سریعا شروع به ترمیم می کنند. ترمیم معمولا در طول 2 ماه کامل می شود. بعدها (ماه ها تا سال ها بعد)غشا مخاطی تمایل به نازک و آتروفیک شدن داشته و عروق آن به نسبت کمتر می گردد. این آتروفی در طولانی مدت نتیجه انسداد پیشرونده عروق ظریف و فیبروز بافت همبندی زیرین است. این تغییرات آتروفیک موجب اشکال در استفاده از دنچر می شود. دلیل آن هم ایجاد زخم های دهانی در بافت های مبتلاست. این زخم ها می توانند ناشی از زخم دنچر، نکروز حاصل از تابش اشعه یا عود تومور باشند. برای افتراق ممکن است به بیوپسی احتیاج باشد.

آیا اشعه روی جوانه های چشایی هم تاثیری دارند؟

جوانه های چشایی به اشعه حساس اند. دوزهای درمانی موجب دژنراسیون وسیع در ساختار طبیعی بافت جوانه های چشایی می شوند. بیماران اغلب در هفته دوم یا سوم رادیوتراپی متوجه از دست رفتن حس چشایی می شوند. زمانی که دو سوم خلفی زبان تحت تابض قرار گرفته باشد، بیشتر طعم های ترشی و تلخی و اگر یک سوم قدامی زبان تحت تابش قرار گرفته باشد، بیشتر طعم شوری و شیرینی درگیر می شوند.

حس چشایی معمولا در طول دوره رادیوتراپی، 1000 تا 10000 بار ضعیف تر می شود. تغییراتی که در بزاق به وجود می آید ممکن است یکی از عواملی باشد که بیمار را به یک موقعیت بی حسی تقریبی می رسانند و نزدیک 60 الی 120 روز بعد از تابش طول می کشد تا به حالت طبیعی خود بازگردد.